Nói đến du lịch Cái Bè, du khách thường nhắc đến không gian nên thơ, tĩnh lặng của những ngôi nhà cổ được xây dựng từ thế kỷ thứ 19 nằm xen trong những vườn cây ăn trái xum xuê, bên cạnh những nhánh sông chở đầy nước ngọt quanh năm. Làng nhà cổ Đông Hòa Hiệp của huyện Cái Bè được các nhà nghiên cứu văn hóa đánh giá là một trong những di sản văn hóa quý giá để du lịch sinh thái phát triển.

Theo tư liệu lịch sử, làng Đông Hòa Hiệp thuộc huyện Cái Bè, cách trung tâm thành phố Mỹ Tho 46km và nằm ở vùng hạ lưu sông Mê Kông. Vào thế kỷ thứ 18 (năm 1932), chúa Nguyễn đã cho thiết lập ở dinh Phiên Trấn một đơn vị mới là dinh Long Hồ và chọn thôn An Bình Đông thuộc xã Đông Hòa Hiệp nay làm lỵ sở của dinh Long Hồ, đến năm 1757, lỵ sở mới dời về thôn Long Hồ (là thành phố Vĩnh Long thuộc tỉnh Vĩnh Long ngày nay).

Trong suốt 25 năm là lỵ sở dinh Long Hồ, làng Đông Hòa Hiệp đã quy tụ nhiều vị quan lại và đại địa chủ đến sinh sống, làm cho vùng đất này trở nên trù phú. Từ cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, nhiều ngôi nhà được xây cất bằng các loại gỗ quý, có mái lợp ngói, cao và rộng, kiến trúc thiet ke nha theo lối kết hợp giữa phương Đông lẫn phương Tây, đã góp phần tạo ra diện mạo kiến trúc và cảnh quan nổi trội của làng so với các địa phương khác.

Là một trong những hoạt động trong dự án bảo tồn làng cổ Đông Hòa Hiệp, tổ chức JICA và Trường Đại học Nữ Chiêu Hòa của Nhật Bản đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Tiền Giang và UBND huyện Cái Bè đã triển khai nhiều hoạt động nghiên cứu về làng cổ. Theo Tiến sĩ Nguyễn Thế Hùng, Cục trưởng Cục Di sản văn hóa Việt Nam đánh giá, "Bảo tồn làng cổ Đông Hòa Hiệp với những nét đặc trưng về cảnh quan, kiến trúc và những sinh hoạt văn hóa, ẩm thực,... gắn với vùng đất này là một trong những nỗ lực để mọi người dù ở nơi đâu đều có thể chiêm ngưỡng và hiểu thêm về vùng đất cổ của Việt Nam".

Kết quả nghiên cứu cho thấy kiến trúc truyền thống của nhà cổ Đông Hòa Hiệp có niên đại hàng trăm năm, nằm rải rác trong phạm vi rộng lớn. Các ngôi nhà ở đây dù đã trải qua nhiều thời gian và những biến cố của chiến tranh, nhưng vẫn giữ được nhiều giá trị kiến trúc truyền thống của người Việt. Một số ngôi nhà cổ có kiến trúc theo kiểu phương Tây với vẻ đa dạng, vừa cổ kính vừa mang chút hiện đại.

Những ngôi nhà cổ nằm dọc theo những dòng sông, kênh, rạch đều có mặt bằng mở, phóng khoáng và rộng; trước nhà thường là hàng giậu hoặc hàng rào thấp bằng các loại hoa kiểng; xung quanh và phía sau nhà được bao bọc bởi những vườn cây ăn trái, con mương nhỏ, để tưới nước vào mùa khô và thoát nước vào mùa mưa, mùa nước nổi. Trong những ngôi nhà cổ, gian nhà chính dùng để thờ cúng ông bà, tổ tiên và là chỗ nghỉ ngơi; gian bếp biệt lập nằm ở phía sau hoặc bên hông của gian nhà chính.

Trong chuyến cùng cán bộ của Phòng Văn hóa thông tin huyện Cái Bè đến làng cổ Đông Hòa Hiệp, chúng tôi được giới thiệu và đến thăm một số nhà cổ vừa được tổ chức JICA công nhận. Bên cạnh nhà cổ ông Kiệt, ông Ba Đức, ông Cai Huy (đã được nhắc nhiều trên các phương tiện thông tin đại chúng), nhà cổ ông Xoát, ông Liêm cũng là những nhà cổ có giá trị kiến trúc truyền thống lâu đời.

Nhà cổ ông Xoát nằm gần sông Cái Bè. Theo gia phả của gia đình, nhà chính được xây dựng từ nửa đầu thế kỷ thứ 19. Vào năm 1936, nhờ kinh doanh lúa gạo mà trở nên giàu có, người chủ nhà lúc đó đã xây dựng mặt tiền ngôi nhà rất đẹp theo kiến trúc phương Tây rất bề thế. Hiện trong nhà còn lưu giữ nhiều vật dụng kiến trúc đặc sắc, tinh xảo có từ thời mới bắt đầu xây cất như các bức vách, hoành phi, liễn đối, các bộ bàn ghế, tủ thờ,... Tại gian ngoài của ngôi nhà còn đặt một bộ ván ngựa đôi (2 miếng ghép lại) bằng đá cẩm thạch rất đặc biệt. Theo chủ nhà, bộ ván cẩm thạch này có tính năng mát vào mùa hè nhưng lại ấm vào mùa đông; nhiều dân chơi đồ cổ đã tìm đến và nài nỉ mua với giá rất cao nhưng gia đình không bán.

Được biết, trong Hội thảo lần 2 thông qua đề án phát triển du lịch của huyện tổ chức vào cuối năm 2014, việc bảo tồn làng cổ Đông Hòa Hiệp để làm nền tảng vững chắc cho phát triển du dịch sinh thái huyện nhà vẫn là vấn đề trọng tâm được lãnh đạo địa phương, các nhà chuyên môn quan tâm.

Ông Nguyễn Ngọc Minh, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch khẳng định: Giá trị nghệ thuật kiến trúc nhà ở của cư dân và văn hóa làng cổ gắn liền với vườn cây ăn trái, sông nước hiền hòa đã được du khách trong và ngoài nước biết đến. Nhiều ngôi nhà cổ được bảo tồn, tôn tạo. Đặc biệt, ngôi nhà cổ có niên đại trên 150 năm được tổ chức JICA tài trợ trùng tu, thu hút nhiều du khách đến tham quan, trải nghiệm. Với lòng mến khách, thật thà của cư dân vùng sông nước và với chợ Nổi, làng nghề truyền thống, các khu resort bên bờ sông,... hòa quyện cùng không gian yên bình, càng làm tăng thêm sức hấp dẫn của du lịch Tiền Giang thông qua việc bảo tồn di sản văn hóa làng cổ Đông Hòa Hiệp.

BTV - nha xinh