Tuần qua, chỉ có một chữ “treo” mà làm nghiêng ngả cả xã hội.  

Đó là vụ tai nạn thương tâm xảy ra tại chiếc cầu treo Chu Va 6 (xã Sơn Bình, huyện Tam Đường- Lai Châu), khi người dân đưa đám tang một cán bộ xã vừa bị tai nạn giao thông, phải đi qua chiếc cầu mới sử dụng đúng hơn 01 năm.

Không giống như câu chuyện phim ảnh kinh điển “Bốn đám cưới và một đám ma” của đạo diễn người Anh Mike Newell nổi tiếng, đem lại tiếng cười sảng khoái cho người xem, hiện trường “một đám ma và tám cái chết, gần 40 người bị thương” xảy ra hệt kỹ xảo điện ảnh, khiến người dân cả xã Sơn Bình rơi nước mắt, xã hội đau xót bàn luận trước những cái chết oan uổng và thương tật của gần 50 người dân vô tội.

Đạo diễn của chiếc “cầu treo tử thần” này là một lô một lốc đơn vị: Chủ đầu tư- UBND huyện Tam Đường; Công ty TNHH tư vấn công nghiệp Lào Cai (tư vấn thiết kế); doanh nghiệp tư nhân xây dựng Ký Hoa (nhà thầu thi công); Ban QLDA huyện Tam Đường (tư vấn giám sát); và chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về GTVT trên địa bàn là Sở GTVT tỉnh Lai Châu. Đây là công trình do Đan Mạch đầu tư và cấp vốn xây dựng, với số tiền 1 tỷ 247 triệu đồng, trọng tải 1,5 tấn.

Tai nạn giao thông, cầu đường ở xã hội ta giờ như cơm bữa. Nhưng vụ tai nạn thương tâm ở cầu treo Chu Va 6 làm chấn động dư luận xã hội bởi nó dấy lên những nghi vấn nhức nhối về chất lượng công trình, khi mà cây cầu được sử dụng hơn một năm, còn rất mới, và mới vừa hết thời hạn bảo hành.

“Giải mã” trước tiên tại người đi đông, gây cộng hưởng và quá tải dẫn đến sập cầu, rất nhanh chóng bị các chuyên gia cầu đường phủ nhận, thậm chí cho là “phản cảm” khi đổ lỗi cho dân. Trong khi người dân, như nhiều vụ việc xảy ra trong xã hội, thường là đối tượng phải gánh chịu hậu quả.

Bởi theo ông Tuấn Anh, kỹ sư cầu đường một công ty thuộc Bộ Xây dựng, cây cầu chịu được tải trọng 1,5 tấn, trên cầu có khoảng 50 người, tức là lúc đó cầu hứng tải hơn 02 tấn. Về nguyên tắc khi thiết kế, để đảm bảo an toàn, bao giờ cầu cũng chịu tải được gấp  03 lần. Trường hợp cầu treo Chu Va được ghi có tải trọng 1,5 tấn thì thực chất có thể chịu tải khoảng 04- 05 tấn. Rõ ràng là do thi công không tốt, nhập nguyên liệu không bảo đảm chất lượng, mới để xảy ra trường hợp đáng tiếc như vậy.

Còn ông Trần Xuân Sanh, Cục trưởng Quản lý xây dựng (Bộ GTVT) cho biết, dây cáp cầu treo Chu Va là loại chịu được trọng tải tới 79 tấn, nhưng kết cấu neo không đồng bộ với cáp.Với loại cáp này, phải sử dụng bu-lông cường độ cao mới đảm bảo chất lượng. Thực tế không đượcnhư vậy, tai nạn xảy ra là do đứt ốc neo - vị trí chịu tải yếu nhất...(VnExpress, ngày 26/02).

Và sự hé lộ của con “ốc neo” bí ẩn bước đầu bị lôi ra ánh sáng, khẳng định nghi ngờ của các chuyên gia có cơ sở. Khi ngày 25/2, một tổ điều tra gồm các cán bộ của Bộ GTVT và UBND tỉnh Lai Châu được thành lập. Cuộc điều tra xem xét tại hiện trường cho thấy, đầu dây cáp gắn với hố neo, chiếc tăng đơ (ốc neo) bằng sắt, to bằng cổ chân người lớn đứt đôi như gạch vỡ. Chính từ điểm đứt gãy này, cáp bị lôi đi làm nghiêng mặt cầu, hất văng toàn bộ người trong đám tang xuống cầu.

“Thảm họa chỉ từ một con ốc” là tên bài báo Tiền phong (ngày 26/02), hay thảm họa từ chính con người?

Thảm họa đó chưa dừng lại? Mới đây, xã hội lại chấn động vì một phát hiện mới nhất- nhiều khả năng trụ cầu Chu Va 6 được xây bằng gạch ống nung thay vì đổ bê tông như thiết kế ban đầu. Kết quả kiểm tra của ngành GTVT Lai Châu tại hiện trường sơ bộ cho thấy, cầu Chu Va 6 vẫn đổ trụ bê tông cốt thép theo đúng thiết kế. Tuy nhiên, do trụ bê tông không bằng phẳng nên Ban QLDA huyện Tam Đường ‘đã yêu cầu nhà thầu ốp thêm một lớp gạch ống bên ngoài cho bằng phẳng, rộng hơn trụ thiết kế’.

Trước đó, ông Nguyễn Hồng Trường, Thứ trưởng GTVT đã có một phát ngôn khá “thẩm mỹ” khi cho rằng: Có thể, người ta đúc lõi bằng bê tông, nhưng xây gạch bao bên ngoài để … trang trí cho đẹp (?). Liệu đó có thể là những cái đẹp… giết người không, thì còn chờ cơ quan chức năng điều tra, kết luận, so sánh với bản vẽ thiết kế, và hồ sơ xây dựng cây cầu.

Thì mới đây, các chuyên gia tư vấn xây dựng của JICA Nhật Bản lập tức phủ nhận ý kiến của lãnh đạo tỉnh Lai Châu, cho rằng cách giải thích đó quá vô lý. Họ cho biết, trong thiết kế xây dựng cầu đường bộ, đặc biệt cầu treo khu vực miền núi, sử dụng gạch để tạo mỹ quan cho cầu là tối kỵ, bởi điều này ảnh hưởng đến kết cấu, đe dọa an toàn giao thông qua lại. Đáng nói, trong các văn bản của Bộ GTVT, không có quy định nào cho phép đơn vị thi công sử dụng gạch làm trụ cầu, hoặc “tạo mỹ thuật” cho trụ cầu treo (kienthuc.net.vn, ngày 05/03).

“Tạo mỹ thuật” cho cầu treo, hay để che đi cái xấu xa dụng ý của con người? Câu hỏi này cũng cần sòng phẳng. Và lúc này đây, cây cầu treo Chu Va 6 đang bị giải phẫu (dỡ), để tìm căn bệnh trọng ở… con người.  

Còn GS Nguyễn Đình Cống (cựu giảng viên ĐH Xây dựng) nói thẳng, chất lượng kém trong thi công bắt nguồn từ tệ nạn tham nhũng đang tràn lan, nạn bớt xén tiền trong xây dựng dẫn đến chất lượng vật liệu và thi công đều không bảo đảm. Bởi thông thường những chiếc cầu dây treo dạng này có tuổi đời thiết kế 50-100 năm. Giả dụ, cầu treo Chu Va 6 thuộc dạng cầu tạm thì tuổi đời ít nhất cũng phải được 20 năm, chứ không thể mới “tạm” 01 năm đã “ngã bệnh”.

Vụ việc cầu treo Chu Va 6 chỉ như thêm một minh chứng sinh động và đắt giá về một thảm họa khác- thảm họa lương tâm con người- luôn “treo” lơ lửng trên sinh mạng, sự sống đồng loại.  

Bởi xã hội chưa quên tháng 11/2012, vụ việc vỡ đập thủy điện Đăk Mek 3 (Kon Tum), để lộ ra bê tông chỉ gồm… đất trộn cát sỏi, vụ vỡ đập thủy điện Ia Krêl 2 ở tỉnh Gia Lai. Cả hai vụ cuối cùng đều được các tỉnh kết luận nhẹ như lông hồng: Chủ đầu tư đã thi công đập sai so với hồ sơ thiết kế cơ sở. Rồi chủ đầu tư thiếu hiểu biết, cố tình làm sai.

Nay mai, liệu có đến lượt cầu treo Chu Va 6 cũng sẽ nhận được những kết luận nhẹ hều như thế: Thi công sai so với hồ sơ thiết kế?

Chỉ tính riêng Lai Châu, còn hơn 100 cây cầu treo, và cả nước, số cây cầu treo là bao nhiêu? Bao nhiêu cây cầu treo có con “ốc neo” há miệng, bao nhiêu “Thần Chết” đang ẩn nấp, bởi được các “đạo diễn” tài ba rút ruột che chắn? Cho dù trước bi kịch cầu treo Chu Va 6, Bộ GTVT có văn bản chỉ đạo các địa phương gấp rút kiểm tra. Còn Bộ trưởng GTVT Đinh La Thăng đã kiến nghị khởi tố vụ án.

Tự bao giờ cái sự ăn cắp, tham lam, tham nhũng trong xã hội nó lại hoành hành tàn bạo đến vậy. Tạp chí Văn hóa Nghệ An từng có bài viết tôn vinh lên thành “văn hóa tham nhũng”, một khái niệm cay đắng, nhưng cũng bộc lộ sự bất lực đau đớn của nhân dân, trong đó có những người cầm bút- trước giặc nội xâm.  

Một khi tham nhũng trở thành nét “văn hóa bản sắc”, liệu thế hệ hậu bối chúng ta hôm nay có dám ngẩng mặt để nhìn các bậc tiền nhân nước Việt?

                                                              **********

II- Và chữ “treo” đó những ngày này, cũng đang lơ lửng trên… danh dự của một vị cựu quan chức.  

Đó là vụ việc biệt thự khủng của ông cựu Thanh tra Chính phủ mà xã hội đang ồn ào.

Ngôi biệt thự của ông tại ấp 3 xã Sơn Đông, TP Bến Tre, có diện tích 16.000 m2 đất. Một biệt thự vô cùng hoành tráng. Theo người dân địa phương, chỉ riêng mảnh đất đã có giá 24 tỷ (1,5 triệu/m2). Tiền xây ngôi biệt thự chính cỡ hơn chục tỷ. Chưa kể ngoài ngôi biệt thự chính, quanh nó còn 04 ngôi nhà làm bằng loại gỗ cực quý, phục vụ cho những việc như uống trà, tiếp khách, và nội thất bên trong…(VTC News, ngày 03/03)

Thật ra, nhiều công dân giàu có là một trong những niềm tự hào, đáng hãnh diện của một quốc gia. Nó cho thấy tài năng trí tuệ, và môi trường cơ chế văn minh của quốc gia đó, giúp cho sự giàu có vật chất, sự hạnh phúc con người biến thành hiện thực, với điều kiện sự giàu có đó là chân chính, chính đáng, và không có sự khuất tất mờ ám.

Có điều ở một quốc gia còn nghèo, đang phát triển như VN, thu nhập bình quân của người dân còn vào loại khiêm tốn so với khu vực, mà Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam từng nhìn nhận: Lương Bộ trưởng 40 năm mới mua được nhà thu nhập thấp (VnExpress, ngày 18/8/2011), thì hiện tượng một biệt thự hoành tráng của quan chức sau nghỉ hưu giữa cộng đồng dân cư còn nghèo khó, đương nhiên khó tránh khỏi đàm tiếu, nghi ngờ.

Nhất là xã hội ta đang phải đối đầu với quốc nạn tham nhũng, và công cuộc chống giặc nội xâm còn nhiều phần yếu thế. Hiện tượng biệt thự khủng kiểu này lại nằm trong chuỗi hiện tượng những biệt thự khủng khác ở của một số quan chức ở Hà Giang, Hải Dương, Bình Dương…thì sự ồn ào khó tránh khỏi. Đó nên coi là tâm lý thường tình.

Nhưng người viết không bàn về những phân trần của ông hay của con gái ông về một cô em kết nghĩa nào đó đã giúp ông xây biệt thự. Bởi chỉ có lương tâm ông hiểu rõ nhất, đó là đồng tiền sạch hay bẩn.  

Không bàn về thông tin ông ký “cấp tập” trong thời gian ngắn bổ nhiệm gần 60 cán bộ cấp vụ (và tương đương) tại cơ quan TTCP chỉ trong thời gian ngắn trước khi nghỉ hưu. Bởi ông cho biết, ông đã làm đúng thẩm quyền theo quy định của pháp luật.

Cái chữ ký đầy uy quyền đó đúng sai hay dở đều chưa biết. Vì tất cả các vấn đề lùm xùm xung quanh biet thu 3 tang, bổ nhiệm cán bộ của ông sẽ phải do các cơ quan chức năng có thẩm quyền điều tra, kết luận, và dư luận xã hội đang chờ đợi làm rõ, với yêu cầu minh bạch, công bằng và khách quan

Bởi nếu ông không sai phạm, ông cũng cần được trả lại cái chữ “trong sạch” còn … treo lơ lửng đâu đó trên tên tuổi ông hiện nay. Cũng là trả lời cho người dân mà cái chữ “nghi vấn” cũng đang treo lơ lửng trên… niềm tin chính họ.

Người viết chỉ xin bàn, vì sao những xì xào, định kiến trong xã hội với các quan chức nước Việt, giờ đây như nấm sau mưa?